En het ASN Biodiversiteitsfonds investeert mee.
Landbouw in harmonie met de natuur is van levensbelang. Met die overtuiging groeide de Zwitserse impact-investeerder Tanja Havemann op in Sub-Sahara Afrika. Nu weet ze na een lange zoektocht hoe ze geld zó aan het werk kan zetten, dat agrarische waardeketens in het continent bijdragen aan biodiversiteit en een beter inkomen voor boeren in Afrika.
Tanja Havemann heeft met haar impact investment adviesbureau Clarmondial het Food Securities Fund opgezet, een fonds dat zich richt op waardeketens in de (bos)landbouw in vooral Sub-Sahara Afrika. ASN Impact Investors heeft onlangs een eerste investering gedaan in het innovatieve fonds, via het ASN Biodiversiteitsfonds.
De aanpak is heel goed doordacht: door bedrijven in de landbouwsector van extra werkkapitaal te voorzien, helpt het fonds ze om meer en betere zaken te doen met kleine boeren. Dankzij de extra financiering kunnen dergelijke lokale bedrijven bijvoorbeeld de opleiding en certificering van boeren betalen. Het stelt ze zo in staat meer inkomsten te halen uit duurzame landbouw. Het maakt ook investeringen in inheemse gewassen mogelijk, of plantensoorten die beter tegen de droogte bestand zijn.
BETALING OP HET JUISTE MOMENT
Dat de boeren op tijd in het seizoen worden betaald, helpt ze ook enorm, zegt Havemann. ‘Je kunt niet onderschatten hoe belangrijk het seizoensgebonden karakter van landbouwfinanciering is. Bedrijven moeten op het juiste moment, en vooral vroeger in het seizoen, toegang krijgen tot kapitaal om boeren te kunnen ondersteunen. Veel kleine boeren in opkomende markten zijn arm en afhankelijk van een mix van gewassen die ze voor eigen consumptie telen en zogeheten food crops. De kopers daarvan moeten zelf hun financiering op orde hebben, zodat ze de boeren snel kunnen betalen en de producten ook vers blijven. Die snellere betaling en de premies die ze kunnen betalen voor een duurzame werkwijze kunnen echt levens veranderen.’
Tanja Havemann met een potentiële business partner
BOEREN UITSTEKENDE MILIEUBEHEERDERS
Net als gezinnen over de hele wereld willen kleinschalige boeren allereerst een goed inkomen, zegt Tanja. Maar hoewel ze het vaak moeten doen met minimale middelen en weinig zicht hebben op de afzetmarkten, kunnen ze uitstekende milieubeheerders zijn, als ze de kans krijgen. Neem bijvoorbeeld een boer in Tanzania die indirect via haar fonds wordt gesteund. Dit gezin van acht personen beheert een stuk land van ongeveer een hectare, waar ze op zijn aangewezen. Het gezin verbouwt verschillende gewassen, voor eigen gebruik en om geld te verdienen, waaronder koffie, bananen, maniok en zoete aardappelen. ‘Een zo divers mogelijke oogst dus, zonder de bodem uit te putten, want ze kunnen het zich niet veroorloven de opbrengst van dat lapje grond in gevaar te brengen. Koffie en bananen zijn daarbij de handelsgewassen voor de export en de lokale markt. De lening van ons fonds helpt om de koffiecertificering te betalen, die een premie oplevert, en om ervoor te zorgen dat het gezin snel betaald wordt, zodat het geld op tijd is om het schoolgeld te betalen.’
Sociaaleconomische en duurzaamheidsdoelstellingen kunnen niet los worden gezien van elkaar. Plattelandsgezinnen willen toegang tot goede zakenpartners en eerlijke en tijdige betaling. Landbouw is de belangrijkste bron van werkgelegenheid in de meeste Afrikaanse landen - en goede banen in de landbouw gaan hand in hand met duurzame landbouwpraktijken. Een van de kredietnemers van het Fonds is gestart met ‘Village Savings and Loans Associations’. Deze worden geleid door vrouwen, om voor vrouwen meer kansen te creëren. Daarnaast helpen deze verenigingen met speciale jeugdteams ook de jongeren om een inkomen te verdienen met duurzame landbouwpraktijken.
Een van de kredietnemers van het Fonds is gestart met ‘Village Savings and Loans Associations’. Deze worden geleid door vrouwen om voor hen zo meer kansen te creëren. Daarnaast helpen deze verenigingen ook jongeren om een inkomen te verdienen met duurzame landbouwpraktijken.
JAREN VAN ONDERZOEK
Het Food Securities Fund is het resultaat van jarenlang onderzoek door Havemann en het team van Clarmondial naar de relatie tussen agrarische waardeketens en het milieu in Afrika en andere opkomende markten. ‘Je moet begrijpen hoe gewassen als koffie, soja en cassave worden verbouwd, en hoe de leveringsketen werkt die maakt dat ze op het bord van de consument terechtkomen. En eerst en vooral: waar en op welke momenten de juiste financiering verandering kan brengen. In de levensstandaard van de boeren en handelaren, maar ook op het gebied van klimaat en biodiversiteit.’ ‘We hebben jarenlang gesproken met boeren en andere agrarische bedrijven in ontwikkelingslanden: tegen welke uitdagingen lopen zij aan in de transitie naar duurzame landbouw? Samen met internationale en lokale banken hebben we onderzocht waar de markt slecht functioneert en welke financiële kansen dit biedt voor investeerders.’
ANDERS DAN MICROKREDIET
De aanpak van het Food Securities Fund is heel anders dan die van microfinancieringsinstellingen: de boeren krijgen niet rechtstreeks leningen. In plaats daarvan verstrekt het fonds van Havemann leningen aan lokale bedrijven als verwerkers van de landbouwproducten en handelsbedrijven die zich richten op duurzame inkoop. Die willen daarvoor boeren aan zich binden en ze voorzien van training, ondersteuning en toegang tot de markt. ‘Dat onderscheidt ons van microfinance, maar ook van banken en handelsfinanciering: wij concentreren ons echt op de volledige waardeketen en zoeken naar plaatsen waar we die efficiënt kunnen versterken.’
GEBOREN EN GETOGEN IN TANZANIA
Havemann zelf is geboren en getogen in Tanzania en Kenia: ‘Tot mijn 18de reisde ik door heel Oost-Afrika, waar mijn ouders als arts werkten op het platteland. Daar heb ik mijn fascinatie voor de overweldigende schoonheid van de Afrikaanse natuur opgedaan, maar ook voor de landbouw. Ik groeide op met het besef dat je als bevoorrecht mens een keuze hebt, en de middelen om een waardevolle bijdrage te leveren aan het leven van andere mensen.’
Havemann studeerde tropische milieukunde, milieu-economie en milieurecht in het Verenigd Koninkrijk voordat ze ervaring opdeed bij investeringsbedrijven en vermogensbeheerders met een focus op impact. ‘Ik had wetenschapper of beleidsmaker kunnen worden, maar besloot dat ik via de kapitaalmarkten een grotere impact kan hebben. Als je de context begrijpt waarin bedrijven in opkomende markten moeten opereren en je kunt een brug slaan naar financiering, komen dingen echt in beweging.’
‘Ik groeide op met het besef dat je als bevoorrecht mens een keuze hebt, en de middelen om een waardevolle bijdrage te leveren aan het leven van andere mensen.’
BEGIN VAN EEN GEWELDIGE REIS
Havemann richtte in 2010 - ze was inmiddels neergestreken in Zwitserland - haar adviesbureau Clarmondial op. Dat bracht haar een stap dichter bij haar ultieme doel: een eigen investeringsmaatschappij. ‘Misschien zijn het wel mijn Nederlandse en Deense genen aan het werk. Ik ben erg gericht op daadwerkelijke en concrete
resultaten. Het liefst ben ik proactief en werk ik direct met de mensen in het veld’. Daarna duurde het nog enkele jaren voordat haar droom werkelijkheid werd, maar in maart 2021 deed het Food Securities Fund dan zijn eerste investeringen. ‘Het heeft echt veel langer geduurd dan we hadden gehoopt om het van de grond te krijgen. Het was een zoektocht naar hoe we beleggers een aantrekkelijke propositie kunnen bieden met innovatieve strategieën. Een kwestie van veel testen om onze aanpak te valideren. En onderweg waren er ook tegenslagen. Maar hoeveel moeite het tot nu toe ook heeft gekost, dit fonds is slechts het begin van een geweldige reis voor het team van Clarmondial.’
DE JUISTE PRIJS VOOR RISICO
Er is nog een vooroordeel over kleine en middelgrote landbouwbedrijven in Afrika dat Tanja graag uit de wereld wil helpen: dat investeren in deze bedrijven extreem riskant zou zijn. ‘Als je begrijpt hoe het financieringstekort in de waardeketen speelt en hoe de actoren met elkaar verbonden zijn, helpt dat om het risico in te schatten. We checken ook het track record van de bedrijven die bij ons lenen, en hun bereidheid om milieu- en sociale impact te realiseren.
Het fonds heeft ook garanties gekregen van grotere bedrijven die hun leveranciers en boeren willen steunen. ‘Zij doen vaak al tientallen jaren zaken met onze kredietnemers en kennen hen dus goed. Los daarvan werken we met een garantie van het Feed the Future-programma van de Amerikaanse overheid. Al met al wordt voor meer dan de helft van de leningenportefeuille het risico afgedekt door grotere bedrijfspartners en de Amerikaanse overheid.’
40.000 BOEREN BEREIKT
Het eerste jaar van het Food Securities Fund is net achter de rug. De bedrijven die financiering ontvangen, hebben samen al ongeveer 40.000 kleine boeren in verschillende Afrikaanse landen bereikt, die op bijna 50.000 hectare land werken. ‘Het is wel nog te vroeg om de impact op de biodiversiteit, de CO2-uitstoot of het waterverbruik te kwantificeren. We controleren regelmatig bij onze kredietnemers wat hun ESG-normen zijn, aangezien deze deel uitmaken van onze leningsvoorwaarden.’
‘De meeste doen aan actief milieuherstel, zoals de bescherming van rivieroevers tegen erosie en de bevordering van boslandbouw met inheemse soorten om de biodiversiteit in stand te houden. Eén lener heeft ook bestaande bossen beschermd met het oog op het behoud van de biodiversiteit, een andere verdeelt lokaal geproduceerde efficiënte kooktoestellen om de druk op natuurlijke bossen voor brandhout te verminderen.’
ZO GROOT MOGELIJK GROEIEN
Havemanns ambitie is om haar fonds zo groot mogelijk te laten worden. ‘De markt is enorm: wereldwijd is er volgens het WHO een tekort aan werkkapitaalfinanciering van ongeveer 2,5 biljoen dollar voor kleine en middelgrote ondernemingen in opkomende markten - en dit aantal blijft groeien. En dan hebben we het nog niet eens over de extra behoefte aan werkkapitaal van leveranciers en boeren die hun praktijken zullen moeten veranderen om te voldoen aan de wereldwijde Sustainable Development Goals.’
‘Hoe meer partners zich bij het Food Securities Fund aansluiten, hoe beter de schaalvoordelen zullen worden. Maar we willen dit ook stap voor stap laten groeien, op een gecontroleerde manier. Naarmate het een track record opbouwt, verwacht ik dat het fonds op de radar komt van grotere investeerders zoals pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen.’
Op dit moment is in het fonds geïnvesteerd door de Global Environment Facility van de VN en door gespecialiseerde particuliere investeerders, waaronder family offices. Conservation International, Convergence, Good Energies Foundation en de Sall Family Foundation hebben ook steun verleend aan het fonds.
Over het ASN Biodiversiteitsfonds:
Het ASN Biodiversiteitsfonds is een aan Euronext genoteerd impactfonds dat zich richt op het beschermen, behouden en herstellen van biodiversiteit. Het is ook een van de twaalf fondsen die worden beheerd door ASN Impact Investors. ASN Impact Investors investeert al 28 jaar uitsluitend in bedrijven, instellingen en projecten die naast een financieel rendement ook een positieve bijdrage op het gebied van klimaatverandering, biodiversiteit en mensenrechten natreven. Want alleen van een rijkere wereld kun je de vruchten blijven plukken. Het fondsenhuis is opgericht in 1993 en beheert € 4,7 miljard (31 december 2021).
